Synagoge Roermond

Daar waar je het niet verwacht, ligt midden in een winkelstraat (de Hamstraat) een synagoge. Deze synagoge is opgericht in 1853 en is gelegen achter twee winkelpanden. Op de Hamstraat zie je een gevel met een davidster en daaronder een afbeelding van de Tien Geboden onder een kroon, geplaatst in een Griekse tempel (zie foto). Middels de blauwe deur (onder die gevel) kom je uit in een gang die jaar naar de synagoge leidt.

Van de 19e eeuw tot 1945

In de 19e eeuw kwamen in Roermond enkele joodse families wonen. Ze kochten van Johannes Cuypers (vader van de bekende architect Pierre Cuypers) een dubbel huis aan de Hamstraat. In de tuin daarachter lieten ze in 1853 een nieuwe synagoge en schoollokaal bouwen. Het dubbele huis aan de Hamstraat werd in 1897 verbouwd tot twee moderne winkelpanden. Tussen de twee winkels gaf een poortje toegang tot de synagoge en het schooltje. De gevel werd boven dit poortje versierd met o.a. de davidster. De Hebreeuwse tekst direct boven het poortje betekent: ‘Open de deuren der gerechtigheid voor mij, ik wil binnengaan en de Heer loven.’ (Psalm 118:19)

De Roermondse joden waren redelijk geïntegreerd in de Roermondse samenleving. Ze spraken dialect en waren actief in niet-katholieke verenigingen, zoals hockeyclub Concordia en de Koninklijke Harmonie.
Dat veranderde allemaal toen in Duitsland de nazi’s aan de macht kwamen. In de jaren dertig kreeg de grensplaats Roermond een grote toestroom aan Joodse vluchtelingen te verwerken. Het ledenaantal van de joodse gemeente groeide van 55 naar zo’n 120 personen.
In 1942 werden 2x Roermondse Joden gedeporteerd naar Westerbork en van daar naar Auschwitz. De achterblijvers moesten verhuizen naar een klein aantal woningen, zodat de Duitsers hen beter in de gaten konden houden. De laatste deportatie volgde op 9 april 1943, via Vught.

Na de Tweede Wereldoorlog tot nu

De synagoge (een Rijksmonument) is tijdens de Tweede Wereldoorlog verwoest en in is in 1953 opnieuw gebouwd met 50 zitplaatsen. Sinds 1990 wordt de synagoge niet meer actief gebruikt, gezien de Joodse gemeenschap in Roermond te klein is geworden. Binnen is alles intact gehouden en in 2005 gerestaureerd.

Op de binnenplaats bij de synagoge staat een aluminium monument met de namen van de met Roermond verbonden Joodse slachtoffers.Bovenaan het monument staat:
”Mogen hun zielen opgenomen worden in de bundel van het eeuwige leven”

De herinnering aan hen wordt ook levend gehouden door de Stolpersteine die in de stad zijn aangebracht bij hun laatste adressen.

Stolpersteine

Stolpersteine is het Duitse woord voor struikelstenen. In Roermond kom je op 33 locaties deze stenen tegen ingemetseld in de stoep voor de vroegere woonhuizen waar gedeporteerden Joden hebben gewoond. Het Gemeentearchief Roermond heeft met medewerking van het Prins Bernhard Cultuurfonds Limburg een audiotour langs de Stolpersteine in Roermond samengesteld. Al wandelend luister je naar de indrukwekkende verhalen die achter de Stolpersteine schuilgaan.

Audiotour Stolpersteine

't Oude Kerkhof

Stadsbegraafplaats ’t Oude Kerkhof in Roermond heeft twee Joodse gedeelten: het oude en het nieuwe deel. Op het (nieuwe) Joodse deel van het Oude Kerkhof herinneren sommige grafstenen aan de namen die ook op de diverse Stolpersteine staan. Helaas liggen geen van deze slachtoffers hier, omdat zij niet terugkeerden, waardoor er een grote open plek is op dit gedeelte. Sommige namen van de niet teruggekeerde Joodse mensen zijn op de matseva’s (Joodse aanduiding van grafsteen) van familieleden geplaatst ter herinnering.
Op enkele graven liggen steentjes, die volgens Joodse traditie zijn neergelegd door familieleden. De bijna honderd grafstenen zijn allen met de tekstzijde naar Jeruzalem gekeerd.

In april 2024 is een symbolisch grafmonument voor 85 vermoorde Joodse Roermondenaren geplaatst op de open plek. Het monument bestaat uit een dubbele granieten rechtopstaande grafsteen. De granieten randen zijn gevuld met grind met in het midden een cirkel. Deze cirkel bestaat uit stenen die in 2020 onderdeel waren van het lichtproject van Studio Roosengaarde. In het hele land, hebben op centrale plekken in steden, ook in Roermond, deze lichtmonumenten gestaan bij de herdenking van 75 jaar bevrijding van vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau. Deze originele stenen hebben hiermee een mooie bestemming gekregen.

Meer over 't Oude Kerkhof

't Oude Kerkhof Roermond nieuwe Joodse deel

Cultureel erfgoed van Roermond: bezoek de Synagoge

In de maanden juli & augustus is de Synagoge gratis te bezoeken op zaterdag tussen 14.00 en 17.00 uur. Er zijn gidsen aanwezig die uitleg en informatie geven.

Tijdens speciale dagen zoals Bevrijdinsdag of evenementen/activiteiten als de Cultuurnacht en de Open Monumentendagen is de Synagoge speciaal geopend. Check voor die speciale openingsdagen hier onze actuele evenementenkalender.