De avond vóór de brand van maandag 16 juli 1554 waren Corthans van den Sluys, Derick van Schalckwick en een herder uit Zeeland over de Roermondse stadsmuur geklommen. Ze legden uit baldadigheid op drie plekken in de stad smeulende strobundels neer. Brandstichting dus. Het was oogsttijd en het had lang niet meer geregend. De wind was sterk, en iedereen werd door de brand verrast. Tweederde van de stad brandde af, waaronder het stadhuis, een groot aantal kerken en kloosters, en vier stadstorens. Alleen het allerarmste deel van de stad bleef staan. Negen dagen later stortten door een storm ook nog vele gevels en schoorstenen in. Dertien mensen kwamen om, en het duurde jaren voordat Roermond deze klap te boven kwam.
Stadsbranden Roermond
1554 en 1665. Twee rampjaren voor Roermond: in beide jaren brandde de stad voor een groot deel af. Middeleeuwse huizen werden gebouwd uit hout en leem, vaak met rieten daken. Koken deden de inwoners op open vuur. Bliksemafleiders waren er nog lang niet. En de verlichting bestond uit kaarsen. Geen wonder dat er vaak brandjes uitbraken. Soms liepen die uit de hand: een stadsbrand legde dan grote stukken van een stad in de as.
1665
De tweede stadsbrand was op 31 mei 1665, tijdens de jaarlijkse kermisprocessie. De hete musketkogel van een vreugdeschot landde op een rieten dak aan het Zwartbroek. De harde wind deed de rest. Ondanks de leien daken die verplicht waren bij nieuwbouw na de grote brand van 1554, verspreidde het vuur zich razendsnel. Dit keer brandde een nog groter deel van de stad af: driekwart ging verloren.
Het verwoeste Roermond werd herbouwd in steen: zevenhonderd huizen alleen al in 1665 en 1666.
Ingekleurde pentekening: de panden met blauwe daken bleven bij de stadsbrand van 31 mei 1665 gespaard, de panden met rode daken zijn na de brand weer opgebouwd.
Een levendig eerbetoon
De inwoners van het centrum moesten hun huizen verlaten en vluchten naar de Kapel in ’t Zand, waar zij werden opgevangen en geholpen. Bisschop d’Allamont leidde de bevolking via de Zwartbroekpoort naar de Kapel in ’t Zand.
Uit dankbaarheid voor deze hulp trokken de Roermondse putten vervolgens ieder jaar met hun putkaars naar de Kapel in ’t Zand. Ook in de hoop dat de stad voor branden en andere rampen gespaard zou blijven. Die tocht in 1665 vormt de basis voor de Stadsprocessie van nu, in feite een brandprocessie. Door het meedragen van de grote putkaarsen naar de Kapel tonen bewoners en gilden (nu bijv. Vastelaovesverenigingen, schutterijen en de brandweer) hun dank aan Maria. Deze putkaarsenprocessie is uniek voor Nederland met in 2025 de 360ste editie!
Stads- Brandprocessie Roermond prent uit 1820.
Waterputten
Tegenwoordig heeft elk huis water uit de kraan. Vroeger was dat wel anders: toen waren er geen waterleidingen. Roermond had, verpsreid door de stad, 31 waterputten: voor elke wijk één. Daar haalde iedereen uit de buurt zijn of haar water om te wassen, te koken, bier te brouwen en soms om brand te blussen. Je ontmoette er je buren, elke dag. Elke put had zijn eigen heilige, die je aanriep om jouw put te beschermen. En zijn eigen putmeester. Die lette op dat de put schoon en bruikbaar bleef. Een belangrijke functie, want de wijk kon geen dag zonder water! Elk jaar brachten de buurtbewoners een grote kaars naar de Kapel in ’t Zand om te vragen ook het komende jaar weer voor schoon drinkwater te zorgen.
Tegenwoordig staan er nog 3 hadrstenen waterpompen in Roermond (Munsterplein, Neerstraat en Voorstad St. Jacob).
Op de foto: een ansichtkaart van de Varkensmarkt met links op de foto een waterpomp met putbeeld.
Putbeelden
Bijna elke put had een beschermheilige, van wie een beeld bij of op de put of pomp was neergezet. Veel putten waren ook naar hun heilige genoemd: de Sint-Jansput (in en rond de Sint-Jansstraat), Sint-Jacobsput (in de Voorstad Sint-Jacob) etc.
Op locaties in de binnenstad staan anno 2025 nog ruim 30 putbeelden, een verwijzing naar de historische waterputten die vroeger verspreid lagen over de binnenstad. Putbeelden zijn beelden van de beschermheiligen van de vroegere waterputten van de stad. Bij de meeste putten zijn de originele heiligenbeelden vervangen door Mariabeelden. Je vindt de putbeelden in nissen, gevels en kasten. De Stichting Rura beheert deze heiligenbeelden.
